تبیین برنامه درسی پنهان در درس بینش اسلامی دوره متوسطه و ارائه راهبردهایی برای استفاده از این برنامه در آموزش اثربخشی دینی

در پژوهش حاضر، مفهوم برنامه درسی پنهان از طریق مطالعات کتابخانه ای تبیین و تدقیق شد و سپس 23 پژوهش در مورد برنامه درسی پنهان و 13 پژوهش در مورد درس بینش اسلامی و برخی پژوهشهای راجع به سنجش ارزشهای مذهبی جوانان بررسی شد. با مطالعات کتابخانه ای تعریف عملیاتی برنامه درسی پنهان درس بینش اسلامی و همچنین شخص های تشخیص برنامه درسی پنهان در این درس تدوین شد. ضمنا مشخص شد که روش پژوهش کیفی، عمده ترین روش پژوهشی تحقیقات انجام شده در زمینه برنامه درسی پنهان بوده است. همچنین مشخص شد پژوهش در زمینه برنامه درسی پنهان درس بینش اسلامی، پژوهش بدیع است.تعریف عملیاتی برنامه درسی پنهان درس بینش اسلامی در این پژوهش عبارت بود از ((بار ارزشی ناخواسته نامطلوب حاصل از مواجهه دانش آموزان با درس بینش اسلامی)). سوالات پژوهشی عبارت بودند از: 1- بارهای ارزشی ناخواسته نامطلوب درس بینش اسلامی چیستند؟ و 2- عوامل ایجاد این بارها چه هستند؟برای بررسی سوالات پژوهشی از روش پژوهش کیفی و برای جمع آوری اطلاعات از روش((مصاحبه نیمه سازمان یافته)) استفاده شده است. بدین منظور 56 نفر از دانش آموزان پایه سوم دبیرستان چهار منطقه شهر تهران واقع در شمال، جنوب، شرق و غرب تهران مورد مصاحبه قرار گرفتند. برای تکمیل اطلاعات بهدست آمده، بخصوص آگاهی از دیدگاههای دانش آموزان پایه های پایین تر، از پرسشنامه استفاده شده است. 84 دانش آموز (47 نفر پایه دوم و 37 نفر پایه سوم) به سوال های پرسشنامه پاسخ دادند.محور کسی سوال های مصاحبه و سوال های پرسشنامه، سنجش تاثیرات درس بینش اسلامی بر باورها، ارزشها، نگرشها و طرز تلقی های دانش آموزان نسبت به درس بینش اسلامی و محتوای آن (یعنی موضوعات دینی اعتقادی) بوده است.عمده ترین بارهای ارزشی ناخواسته نامطلوب (برنامه های درسی پنهان تبیین شده) عبارت بودند از:1- ایجاد تلقی ((رسمی بودن)) در درس بینش اسلامی (فاقد بار تربیتی بودن)2- ایجاد نگرش منفی نسبت به درس بینش اسلامی3- ایجاد و یا تقویت عدم ارتباط آموخته های دینی با زندگی واقعی4- ایجاد و یا تقویت جدایی دین از سیاست برخی از مهمترین عوامل ایجاد برنامه های درسی پنهان عبارت بودند از:1- مشی فلسفی - کلامی محتوای درس بینش اسلامی2- استفاده از عناوین تکراری در طرح موضوعات در کتابهای درس دینی دوره های تحصیلی ابتدایی، راهنمایی و متوسطه3- برداشت دانش آموزان در مورد عدم انطباق مباحث بخش حکومت و ولایت با شرایط حاکم در جمهوری اسلامی4- عدم جامعیت در معرفی ائمه اطهار (ع) که منجر به برداشت قدسی از مقام ایشان بدون توجه به الگوگیری عملی دانش آموزان از سیره این بزرگواران شده است.